Kara umowna jest sankcją cywilnoprawną za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika.
Przy dokonywaniu zapisów wprowadzających ją do umowy, trzeba wykazać się szczególną ostrożnością. Postanowienia, które błędnie regulują karę umowną, mogą być bowiem traktowane jako nieważne. To z kolei pociąga za sobą zazwyczaj obowiązek zwrotu spełnionych świadczeń lub obowiązek odszkodowawczy.
A zatem, dzisiejszą porcję wiedzy poświęcamy karze umownej, która coraz częściej pojawia się w zapisach zawieranych umów. Podpowiemy również na co należy zwrócić uwagę i jaka może być jej wysokość.
Czym jest kara umowna?
Co do zasady, strony stosunku zobowiązaniowego mogą w ramach przyznanej im autonomii woli określić umownie zakres i sposób naprawienia szkody wynikającej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Takie ustalenia czyni się m.in. za pomocą kary umownej.
Kara umowna może być przewidziana w umowie (również przedwstępnej) w razie naruszenia zobowiązania niepieniężnego przede wszystkim przez dłużnika (ale także – zdaniem niektórych autorów – wierzyciela). Ściślej mówiąc, jest nią zastrzeżenie umowne, mocą którego naprawienie szkody spowodowanej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Z powyższego wynika, że kara umowna powinna być wyrażona w pieniądzu.
Uwaga! Strony mogą postanowić, że w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, dłużnik będzie zobowiązany do świadczenia innego niż wyrażone w pieniądzu. Jednakże takie zastrzeżenie nie jest karą umową, tylko nienazwanym postanowieniem umownym.
Dłużnik może, płacąc umówioną karę i uzyskując zgodę wierzyciela – zwolnić się z zobowiązania; i to mimo tego, że kara umowna nie zastępuje świadczenia.
Wysokość kary umownej?
Zgodnie z art. 484 § 1 KC w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. W ujęciu ustawowym kara umowna ma więc charakter wyłączny. Wierzyciel nie może żądać odszkodowania przewyższającego wysokość określonej kary. Dla zastrzeżenia takiej możliwości, konieczne jest zawarcie w umowie odpowiedniego postanowienia.
Niemniej jednak, dłużnik w pewnych przypadkach może żądać zmniejszenia kary umownej. Co więcej, strony nie mogą wyłączyć takowej możliwości. Zawarte regulacje w tym zakresie należy uznać za nieważne.
Przesłankami tzw. „miarkowania” są: znaczne wykonanie zobowiązania przez dłużnika oraz rażące wygórowanie kary umownej. Oba warunki są równorzędne i rozłączne; co oznacza, że wystarczy wystąpienie jednego z nich, aby dłużnik mógł domagać się redukcji kary umownej.
Kara umowna – zobowiązania niepieniężne
Jak wyżej wskazano, zastrzeżenie kary umownej możliwe jest tylko w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego (art. 483 § 1 KC), czyli takiego, którego przedmiotem od chwili jego powstania nie jest suma pieniężna (art. 3581 § 1 KC). Niemniej jednak, „zobowiązania niepieniężne” rozumie się szeroko. I tak, dopuszcza się zastrzeżenie kary umownej w wypadku np. niewykonania obowiązku zawarcia umowy przyrzeczonej, choćby świadczenie z niej miało mieć charakter świadczenia pieniężnego. Także i w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy dopuszczalne jest zastrzeżenie kary umownej na rzecz byłego pracodawcy w razie niewykonania lub nienależytego wykonania przez byłego pracownika obowiązku powstrzymania się od działalności konkurencyjnej (wyrok SN, I PK 528/02).
Kara umowna a świadczenie pieniężne
Postanowienie umowne, które łączy obowiązek zapłaty kary umownej z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania pieniężnego, powinno być traktowane jako poczynione wbrew ustawie, a w wyniku tego – jako nieważne. W piśmiennictwie wskazuje się mimo wszystko, że można zastrzec, iż jedna ze stron musi spełnić określone świadczenie, jeżeli nie wykona zobowiązania pieniężnego (np. w postaci świadczenia rzeczy gatunkowo oznaczonych innych niż pieniądze). Takie postanowienie nie jest jednak uważane za karę umowną!
Podsumowanie
Pamiętajmy! Przy zastrzeganiu kary umownej należy zachować staranność, gdyż błędne skonstruowane takiego postanowienia może prowadzić do jego nieważności albo odebrania mu w ogóle statusu „kary umownej”.
Przy określaniu wysokości ww. kary, trzeba wziąć pod uwagę rzeczywistą wartość możliwego odszkodowania, gdyż nie zawsze uzasadnione okaże się dochodzenie ewentualnej nadwyżki.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej i skorzystać z pomocy prawnej.
Zapraszamy do kontaktu:
☎ 722 33 55 33 lub napisz: ? tbn@dogmatsystemy.pl
Zapraszamy również do kontaktu i konsultacji prawnych, związanych z rejestracją i umową spółki, sporządzeniem umów współpracy i ich zabezpieczeniem oraz polubownym i prawnym dochodzeniem należności.
☎ 722 33 55 33 ? tbn@dogmatsystemy.pl
Dogmat Systemy Services
Dzisiejszy artykuł został przygotowany, wspólnie z działem prawnym Dogmat Systemy Services.
Kinga Janus
Dyrektor Działu Sprzedaży
i Obsługi Klienta w rodzinnej firmie
Dogmat Systemy Services Sp z o.o.
Jesteśmy po to, by ułatwiać Twoją pracę. Zacznij działać już od dziś!
☎ 722 33 55 33 lub napisz: ? tbn@dogmatsystemy.pl
Sięgaj po więcej:
Pobierz gotowy wzór UGODY
Wysokich Lotów!
Dogmat Systemy Services