Na co dzień wyrażeń „opóźnienie” i „zwłoka” używa się raczej na przemian. W ujęciu prawniczym pojęcia te nie są jednak tożsame, co wynika z art. 476 KC. Ustawodawca wyraźnie rozróżnia opóźnienie i zwłokę, czy też kolejno – opóźnienie zwykłe i kwalifikowane.
W dzisiejszej porcji wiedzy wskazujemy, na czym polega odrębność wskazanych terminów oraz konsekwencje takiego podziału.
Opóźnienie i Zwłoka – Czym jest OPÓZNIENIE?
Dłużnik opóźnia się z wykonaniem zobowiązania, jeśli świadczenie możliwe do spełnienia i wymagalne nie zostaje zrealizowane w czasie właściwym (tj. w oznaczonym terminie, a gdy go nie oznaczano – niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela), a sam dłużnik nie jest uprawniony do wstrzymania się z tym świadczeniem (np. w wyniku odmowy wydania mu pokwitowania przez wierzyciela). ) +
Inaczej mówiąc, dłużnik nie wykonuje zobowiązania w terminie – z przyczyn, za które nie ponosi odpowiedzialności.
Dla występowania stanu opóźnienia nie jest istotne, czy dłużnik kwestionuje istnienie lub wysokość świadczenia. Innych stanowisk nie można uznać za zasadne, a to dlatego, że wówczas to od woli dłużnika zależałoby powstanie po stronie wierzyciela uprawnienia do dochodzenia stosownych roszczeń. Dalej, bez znaczenia jest również to, że dłużnik nie spełnia świadczenia z tego powodu, że pozostaje w błędzie co do jego wysokości lub terminu realizacji.
Opóźnienie przybiera postać opóźnienia zwykłego albo kwalifikowanego (czyli zwłoki).
Opóźnienie i Zwłoka – Czym jest ZWŁOKA?
Zwłoka to opóźnienie kwalifikowane dłużnika, tj. wynikające z okoliczności, za które przypisuje mu się odpowiedzialność. Inaczej mówiąc, dłużnik znajduje się w zwłoce, kiedy nie spełnia świadczenia w terminie (a gdy go nie oznaczono – niezwłocznie po wezwaniu wierzyciela), wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność. Z art. 476 KC wynika wzruszalne domniemanie zwłoki.
Oznacza to, że jeżeli dłużnik nie wykonał zobowiązania w terminie, to właśnie na nim spoczywa ciężar dowodu, że doszło do tego z przyczyn przez niego niezawinionych. W konsekwencji, wierzyciel nie musi wykazywać, że niedotrzymanie terminu następuje z powodu okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność – ma jedynie obowiązek wskazania, że termin wykonania zobowiązania minął bezskutecznie.
Dłużnik ponosi odpowiedzialność za okoliczności przez siebie zawinione (art. 471 i 472 KC) oraz zawinione przez osoby, za które odpowiada (art. 474 KC). Natomiast na podstawie art. 473 KC dłużnik może rozszerzyć zakres swojej odpowiedzialności o dodatkowe okoliczności (niewynikające z ustawy). Przykładowo, zgodnie z orzeczeniem SN (IV CKN 1553/00) w umowie można wskazać, że dłużnik ma odpowiadać za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu ściśle określonych okoliczności przypadkowych, a nawet za siłę wyższą – niemniej ogólne stwierdzenie o pełnej odpowiedzialności bez ich oznaczenia jest niewystarczające.
Co ciekawe – fakt, że dłużnik był pozbawiony wolności przez pewien okres czasu, nie uzasadnia stanowiska, że wynikłe z tego faktu opóźnienie w wykonaniu zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności (wyrok SN II CR 47/80).
Zatem – jeżeli dłużnik nie spełnia świadczenia z przyczyn, za które nie ponosi odpowiedzialności, to popada w opóźnienie.
Jeżeli natomiast opóźnienie wynika z przyczyn, za które dłużnik odpowiedzialność ponosi, to wówczas znajduje się on w stanie zwłoki.
Skutki opóźnienia
Ustawodawca odmiennie reguluje skutki wynikające z opóźnienia zwykłego i kwalifikowanego. I tak, konsekwencje pozostawania dłużnika w stanie zwykłego opóźnienia są następujące:
- wierzyciel może dochodzić przed sądem spełnienia świadczenia przez dłużnika (art. 353 KC),
- wierzyciel ma prawo żądania odsetek za opóźnienie za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego, chociażby nie poniósł żadnej szkody (art. 484 § 1 KC) – chyba, że opóźnienie jest następstwem nieuzasadnionej odmowy przyjęcia świadczenia przez wierzyciela,
- wierzyciel może wstrzymać się ze spełnieniem świadczenia wzajemnego (art. 488 § 2 KC),
- wierzyciel powinien niezwłocznie zawiadomić poręczyciela o opóźnieniu dłużnika (art. 880 KC).
Skutki zwłoki
W piśmiennictwie wskazuje się następujące skutki zwłoki:
- wierzyciel może domagać się nie tylko spełnienia świadczenia, ale także naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki (art. 477 § 1 KC),
- wierzyciel w ściśle określonych warunkach ma prawo nie przyjąć świadczenia dłużnika (art. 477 § 2 KC),
- wierzyciel nie tylko może domagać się odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, ale także naprawienia szkody na zasadach ogólnych w zakresie, w jakim odsetki za opóźnienie jej nie pokrywają (art. 481 § 3 KC),
- wierzyciel nabywa uprawnienie do wykonania zastępczego (art. 479 i 480 KC),
- na podstawie art. 491 i 492 KC, wierzyciel może odstąpić od umowy z dłużnikiem w sytuacjach w nich uregulowanych (zwłoka co do zasady nie uprawnia do odstąpienia od umowy przez wierzyciela, z wyjątkiem zobowiązań wzajemnych).
Inne skutki zwłoki, jak i opóźnienia – mogą oczywiście wynikać również z umowy stron.
Opóźnienie i Zwłoka – PODSUMOWANIE
A zatem podsumowując czym jest opóźnienie i zwłoka, nie należy utożsamiać tych dwóch pojęć. Mimo tego, że terminy te są do siebie mocno zbliżone, to jednak wynikają z nich różne skutki. Dla wierzyciela korzystniejsze jest przypisanie dłużnikowi zwłoki.
Pozytywnie więc można ocenić rozwiązania polskiego ustawodawcy o przyjęciu domniemania zwłoki dłużnika i zobowiązanie go do wykazania, że niespełnienie przez niego świadczenia jest wynikiem okoliczności, za które odpowiedzialności nie ponosi. Biorąc pod uwagę wzmożoną ostatnimi czasy ochronę dłużników (np. poprzez likwidację fikcji doręczeń), domniemanie zwłoki zdecydowanie upraszcza wierzycielom dochodzenie przysługującym im należności.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej i skorzystać z pomocy prawnej.
Zapraszamy do kontaktu:
☎ 722 33 55 33 lub napisz: ? tbn@dogmatsystemy.pl
Zapraszamy również do konsultacji prawnych, związanych z rejestracją i umową spółki, sporządzeniem umów współpracy i ich zabezpieczeniem oraz polubownym i prawnym dochodzeniem należności.
Dogmat Systemy Services
Dzisiejszy artykuł został przygotowany, wspólnie z działem prawnym Dogmat Systemy Services.
Kinga Janus
Dyrektor Działu Sprzedaży
i Obsługi Klienta w rodzinnej firmie
Dogmat Systemy Services Sp z o.o.
Jesteśmy po to, by ułatwiać Twoją pracę. Zacznij działać już od dziś!
☎ 722 33 55 33 lub napisz: ? tbn@dogmatsystemy.pl
Sięgaj po więcej:
Pobierz gotowy wzór Umowy
Wysokich Lotów!
Dogmat Systemy Services
