Zaliczka a zadatek – ciężko jest dostrzec różnicę znaczeniową, szczególnie w mowie potocznej, ustalając warunki transakcji.
Wyrazów zaliczka oraz zadatek używa się raczej zamiennie, w celu określenia pewnej kwoty pieniężnej wpłaconej konkretnej osobie, wskutek zawarcia konkretnej transakcji, czasami popartej zawarciem umowy.
W języku prawniczym słowa te, również mają zbliżone znaczenie, ale nie są tożsame. Ustawa przede wszystkim odrębnie reguluje zasady ich zwrotu. Dziś właśnie opiszemy różnice pomiędzy zadatkiem a zaliczką oraz czy i w jaki sposób możemy odstąpić od umowy nie ponosząc konsekwencji z tego tytułu.
Zadatek a Zaliczka – Czym jest ZADATEK ?
Zadatek stanowi sumę pieniężną lub rzecz, którą jedna ze stron daje drugiej przy zawieraniu umowy. Strony mogą co do zasady dowolnie określić jego wysokość. Niemniej jednak, w praktyce wartość zadatku to niewielka część umówionego świadczenia i jeżeli jest inaczej, to ocena takiego stanu faktycznego może być różna.
Istota zadatku sprowadza się do uznania, że w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju oraz w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron, druga strona może od umowy odstąpić i zachować otrzymany zadatek, a jeśli sama go dała – żądać sumy dwukrotnie wyższej.
Uwaga!
Żądanie zwrotu zadatku lub podwójnej kwoty zadatku albo prawo zatrzymania zadatku powstaje jedynie w sytuacji, gdy strona złożyła oświadczenie o odstąpieniu od umowy.
Odstąpienie od umowy – transakcji
Art. 491 KC § 1 nakłada na wierzyciela chcącego odstąpić od umowy obowiązek wcześniejszego wyznaczenia dłużnikowi dodatkowego terminu na realizację zobowiązania. Art. 394 § 1 zwalnia z tej uciążliwości, tj. w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga może odstąpić od niej bez wyznaczenia dodatkowego terminu.
Najważniejszym skutkiem odstąpienia od umowy jest uznanie jej za niezawartą. To, co strony już świadczyły, ulec powinno zwrotowi. Niemniej jednak, w przypadku instytucji zadatku reguła ta ulega pewnej modyfikacji. Strona odstępująca od umowy może bowiem zachować otrzymany zadatek, bądź żądać sumy dwukrotnie wyższej, jeżeli sama go dała.
Zgodnie z art. 77 § 2 jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, to odstąpienie od niej wymaga zachowania formy dokumentowej, chyba że ustawa lub umowa zastrzega inną formę. Natomiast w ślad za § 3, jeśli kontrakt został zawarty w innej formie szczególnej, to ewentualne odstąpienie powinno być stwierdzone pismem.
W doktrynie prawniczej wskazuje się, że odstąpienie od umowy nie jest możliwe po upływie terminu przedawnienia roszczenia o wykonanie umowy.
Niewykonanie umowy
Uprawnienie wierzyciela do odstąpienia od umowy, a także zatrzymania zadatku (ewentualnie żądania sumy dwukrotnie wyższej) powstaje wyłącznie wtedy, kiedy niewykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi wyłączną odpowiedzialność, tj. przede wszystkim wtedy, kiedy dłużnik znajduje się w zwłoce. Przypominamy, że z art. 467 KC wynika wzruszalnie domniemanie zwłoki dłużnika. Skutki przewidziane w art. 394 KC nie zajdą natomiast w razie zwykłego opóźnienia strony zobowiązanej.
Według tradycyjnych poglądów doktryny, dany zadatek pełni funkcję surogatu odszkodowania za niewykonanie umowy, dlatego też wierzyciel nie może domagać się uzupełniającego odszkodowania na zasadach ogólnych. Stanowisko to wraz z biegiem czasu ulega jednak osłabieniu – zwłaszcza w orzecznictwie sądów.
Wykonanie umowy i zwrot zadatku
W przypadku spełnienia świadczenia przez dłużnika, przedmiot zadatku zalicza się na poczet tego świadczenia, o ile jest tego samego rodzaju co przedmiot świadczenia. W przeciwnym razie zadatek ulega zwrotowi zgodnie z art. 394 § 2. Poza tym, zadatek zwraca się w razie:
- rozwiązania umowy
- niewykonania umowy na skutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo ponoszą ją obie strony
- zaistnienia nieważności umowy, w której zastrzeżono zadatek i został on już wręczony
Zaliczka a zadatek – czym jest ZALICZKA?
Pojęcie zaliczki nie jest regulowane przepisami kodeksu cywilnego, niemniej jednak w doktrynie prawniczej przyjmuje się, że stanowi ona częściową zapłatę na poczet świadczenia.
W przeciwieństwie do zadatku, w sytuacji, w której świadczenie drugiej strony nie zostało spełnione, zaliczka zawsze podlega zwrotowi. Nie wyłącza to możliwości dochodzenia przez wierzyciela roszczeń odszkodowawczych.
Uwaga!
Zważywszy na art. 65 KC, a zwłaszcza § 2, samo posłużenie się w umowie terminem „zaliczka”, może okazać się niewystarczające dla wyłączenia skutków określonych w art. 394 KC. Reguła ta działa analogicznie w przypadku zawarcia w kontrakcie wyrazu „zadatek” – jego użycie nie ma decydującego znaczenia dla kwalifikacji prawnej. Niemniej jednak, nadanie zadatkowi charakteru zaliczki i odwrotnie – ukształtowanie zaliczki jako zadatku musi zawsze wynikać z umowy stron!
Zalicza a zadatek – PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE
- w razie wykonania umowy, zaliczkę i zadatek zalicza się na poczet świadczenia
- w sytuacji rozwiązania umowy lub jej niewykonania z uwagi na okoliczności nieobciążające żadnej ze stron albo obciążające je obie, zarówno zaliczkę jak i zadatek zwraca się do klienta w niezmienionej wysokości
- w przypadku niewykonania umowy z powodu okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi klient, usługodawca może zatrzymać zadatek – a zaliczkę zwraca się mimo wszystko klientowi
- w razie niewykonania umowy z powodu okoliczności obciążających usługodawcę, klient może żądać dwukrotności wyłożonego zadatku, natomiast zaliczkę zwraca się do niego w niezmienionej wysokości
Podsumowanie
Reasumując, na gruncie prawa polskiego zastrzeżenie w umowie zadatku lub zaliczki wiąże się z odmiennymi skutkami prawnymi.
Rola zadatku sprowadza się do zabezpieczenia kontraktu, a rola zaliczki do rezerwacji danej usługi.
W razie wykonania umowy przez dłużnika terminologia nie ma większego znaczenia. Natomiast w praktyce ciężko całkowicie wykluczyć ryzyko nawiązania współpracy z nierzetelnym kontrahentem, dlatego tak ważne jest świadome operowanie instytucją zadatku.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej i skorzystać z pomocy prawnej.
Zapraszamy do kontaktu:
☎ 722 33 55 33 lub napisz: ? tbn@dogmatsystemy.pl
Zapraszamy również do konsultacji prawnych, związanych z polubownym i prawnym dochodzeniem należności, weryfikacją Klienta, sporządzeniem umów współpracy i zabezpieczeniem umów oraz sporządzaniem raportu majątkowego przed przystąpieniem do procesu sądowego.
Dogmat Systemy Services
Dzisiejszy artykuł został przygotowany, wspólnie z działem prawnym Dogmat Systemy Services.
Kinga Janus
Dyrektor Działu Sprzedaży
i Obsługi Klienta w rodzinnej firmie
Dogmat Systemy Services Sp z o.o.
Jesteśmy po to, by ułatwiać Twoją pracę. Zacznij działać już od dziś!
☎ 722 33 55 33 lub napisz: ? tbn@dogmatsystemy.pl
Sięgaj po więcej:
[identyfikator wyskakującego okienka ninja = 12663]
Pobierz gotowy wzór Umowy
[/ pop-ninja]
Wysokich Lotów!
Dogmat Systemy Services