W dzisiejszej porcji wiedzy opiszemy jakie skutki wywołuje niedochowanie formy prawnej. Ponieważ w poprzednich artykułach wyjaśnialiśmy Państwu, czym jest forma czynności prawnej oraz jakie są jej rodzaje. Sygnalizowaliśmy też, że wywołanie określonych skutków prawnych charakterystycznych dla danego typu umowy, może być uzależnione od zawarcia jej w określonej formie.
Dlatego też, oprócz form prawnych warto znać jakie konsekwencje prawne grożą kontrahentom wskutek niedochowania zastrzeżonej przez ustawodawcę formy czynności prawnej (umowy).
Rygor ad solemnitatem – niedochowanie formy prawnej
Rygor ad solemnitatem to najgroźniejsza dla stron sankcja przewidziana przez ustawę wskutek niezachowania zastrzeżonej w niej formy dla danej czynności prawnej. Oznacza on, że zawarcie umowy w innej niż przewidzianej w ustawie formie skutkuje bezwzględną nieważnością czynności prawnej. Bezwzględna nieważność czynności prawnej powoduje, że czynność nie wywołuje skutków prawnych od początku (ab initio) i to z mocy samego prawa (ex lege). Co istotne, osoba, która uzyskała korzyść majątkową na podstawie nieważnej czynności prawnej, obowiązana jest do jej zwrotu (art. 410 § 2 KC).
W przypadku, kiedy ustawa zastrzega dla czynności prawnej zwykłą formę pisemną, dokumentową albo elektroniczną, czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności.
Przykład: Zgodnie z art. 99 § 2 KC, pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie.
Jeżeli natomiast przepis stanowi o wymogu zachowania tzw. kwalifikowanej formy szczególnej (np. formy pisemnej z datą pewną, formy pisemnej z poświadczeniem podpisu, formy aktu notarialnego), ale nie określa jednocześnie sankcji uchybienia temu wymogowi, to wówczas ustawa zobowiązuje kontrahentów do dochowania tej formy pod rygorem nieważności (art. 73 § 2 KC). Nie dotyczy to jednak przypadków, gdy zachowanie kwalifikowanej formy szczególnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej.
Rygor ad eventum – skutki niedochowania formy prawnej
Rygor ad eventum oznacza, że niezachowanie ustawowo zastrzeżonej formy nie powoduje nieważności czynności prawnej, tylko pociąga za sobą niewystąpienie pewnych wskazanych w przepisach konsekwencji prawnych, które normalnie by wystąpiły, gdyby forma ta została zachowana. Czynność prawna zostaje zatem dokonana, jednakże nie wywołuje wszystkich zamierzonych przez kontrahentów skutków.
Przykład: W ślad za art. 660 KC, umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy niż rok powinna być zawarta na piśmie. W razie niezachowania tej formy poczytuje się umowę za zawartą na czas nieoznaczony.
Rygor ad probationem – konsekwencje niedochowania formy prawnej
Konsekwencje rygoru ad probationem niezachowania ustawowej formy czynności prawnej koncentrują się wyłącznie na okolicznościach procesowych. W razie sporu strony nie mogą bowiem korzystać z dowodu przesłuchania stron i zeznań świadków dla wykazania, że czynność prawna o określonej treści została dokonana. Rygor ad probationem występuje wtedy, kiedy ustawa zastrzega zwykłą formę pisemną, dokumentową albo elektroniczną bez sprecyzowania rygoru jej niezachowania.
Dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron jest jednak dopuszczalny wtedy, kiedy:
- obie strony sporu wyrażają na to zgodę,
- żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą,
- fakt dokonania czynności prawnej jest uprawdopodobniony za pomocą dokumentu.
Ponadto, zgodnie z art. 73 § 3 KC, jeżeli forma pisemna, dokumentowa albo elektroniczna jest zastrzeżona dla oświadczenia jednej ze stron, w razie jej niezachowania dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania tej czynności jest dopuszczalny także na żądanie drugiej strony.
Uwaga! Z art. 74 § 4 KC wynika, że niedochowanie przez strony będące przedsiębiorcami dokonującymi czynności prawnej związanej z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą wymogu zwykłej formy pisemnej, dokumentowej lub elektronicznej, niezastrzeżonego przez ustawę ad solemnitatem lub ad eventum, nie powoduje dla nich żadnych negatywnych następstw, w szczególności zaś ograniczeń dowodowych właściwych dla sankcji ad probationem.
Niemniej jednak, w ślad za art. 45810 KPC w postępowaniu w sprawach gospodarczych (sprawa gospodarcza to m.in. sprawa ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej) dowód z zeznań świadków sąd może dopuścić jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.
Forma zastrzeżona przez strony
Obowiązek zachowania określonej formy dla danej czynności prawnej może wynikać również z umowy stron. Co do zasady, strony mogą zdecydować, jakie skutki prawne spowoduje niezachowanie tej formy.
Z art. 76 zd. 2 KC wynika, że w razie wątpliwości umowne zastrzeżenie dochowania wymogu zwykłej formy pisemnej, dokumentowej lub elektronicznej uważa się za dokonane dla celów dowodowych. Jeśli zatem strony chcą, aby niezachowanie którejś z tych form spowodowało nieważność czynności prawnej, to muszą to wyraźnie zaznaczyć. Z kolei umowne zastrzeżenie wymogu dokonania czynności prawnej w formie innej niż dokumentowa, zwykła pisemna lub elektroniczna skutkuje bezwzględną nieważnością czynności dokonanej bez zachowania zastrzeżonej formy.
Podsumowanie
Podsumowując, przepisy dotyczące formy czynności prawnych mają charakter bezwzględnie wiążący. Oznacza to, że podmioty prawa cywilnego nie mogą wyłączyć ich zastosowania.
A zatem dla uniknięcia negatywnych konsekwencji niezachowania zastrzeżonej przez ustawę formy czynności prawnej, przede wszystkim takich jak jej bezwzględna nieważność, doniosłe znaczenie ma ich przestrzeganie.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej i skorzystać z pomocy prawnej.
Zapraszamy do kontaktu:
☎ 722 33 55 33 lub ? tbn@dogmatsystemy.pl
Zapraszamy Cię również do konsultacji prawnych, związanych z analizą umowy lub jej sporządzeniem, zabezpieczeniem roszczeń oraz polubownym i prawnym dochodzeniem należności.
Dogmat Systemy Services
Dzisiejszy artykuł został przygotowany przez dział prawny Dogmat Systemy Services Sp z o.o.
Jesteśmy po to, by ułatwiać Twoją pracę. Zacznij działać już od dziś!
☎ 722 33 55 33 lub napisz: ? tbn@dogmatsystemy.pl
Sięgaj po więcej:
Zabezpieczenie majątku – SUKCESY ZESPOŁU.
Pobierz gotowy wzór Umowy
Wysokich Lotów!
Dogmat Systemy Services
